جعبه سیاه هواپیما دقیقاً چه اطلاعاتی را ذخیره می‌کند؟
در دهه ۱۹۵۰، دیوید وارن، دانشمند جوان استرالیایی، ایده‌ای را مطرح کرد که آینده ایمنی پرواز را متحول کرد: ثبت لحظه‌به‌لحظه اطلاعات پروازی و صدای کابین خلبان برای بررسی علل سوانح هوایی. این ایده که در ابتدا جدی گرفته نمی‌شد، امروزه به بخش جدایی‌ناپذیر هواپیماهای تجاری تبدیل شده است: جعبه سیاه.
دو بخش اصلی: داده و صدا
ضبط‌کننده‌های پرواز شامل دو دستگاه اصلی هستند:
- ضبط‌کننده داده‌های پرواز (FDR): در انتهای هواپیما نصب می‌شود و اطلاعات فنی پرواز مانند سرعت، ارتفاع، زمان، وضعیت موتور و سایر پارامترهای حیاتی را ثبت می‌کند.
- ضبط‌کننده صدای کابین (CVR): در کابین خلبان قرار دارد و مکالمات، صدای هشدارها، کلیدها و حتی صدای چرخ‌های فرود را ضبط می‌کند.
ثبت بیش از ۱۰۰۰ پارامتر پروازی
برخی از ضبط‌کننده‌های مدرن قادرند بیش از ۱۰۰۰ نوع داده مختلف از جمله عملکرد فلپ‌ها، فعال‌شدن هشدار دود، وضعیت سیستم هدایت خودکار و موارد دیگر را تا ۲۵ ساعت مداوم ذخیره کنند. صدا نیز با همین میزان ظرفیت ضبط می‌شود و معمولاً به میکروفونی متصل است که بین دو خلبان نصب می‌شود.
چرا به آن “جعبه سیاه” می‌گویند؟
با اینکه به‌صورت فنی نارنجی رنگ هستند تا در خرابه‌های هواپیما راحت‌تر پیدا شوند، لقب جعبه سیاه از دنیای رایانه گرفته شده؛ مفهومی که ورودی و خروجی دارد اما سازوکار درونی‌اش برای عموم نامشخص است.
طراحی مقاوم برای شرایط بحرانی
این جعبه‌ها برای مقاومت در برابر ضربه‌های شدید، دمای بالا، فشار زیاد و غوطه‌وری در آب طراحی شده‌اند. بدنه آن‌ها معمولاً از تیتانیوم یا فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود. حتی به سیستم‌هایی مجهزند که پس از سقوط در آب، سیگنال ارسال می‌کنند تا مکان آن‌ها را مشخص کنند.
نحوه ذخیره‌سازی داده‌ها
برخلاف نسخه‌های قدیمی که با نوار مغناطیسی کار می‌کردند، ضبط‌کننده‌های امروزی از حافظه حالت جامد (SSD) بهره می‌برند که مشابه فناوری‌های لپ‌تاپ و تلفن همراه است. این حافظه‌ها پایدارترند و در برابر آسیب مقاومت بیشتری دارند.
دسترسی به اطلاعات فقط پس از پرواز
نکته مهم این است که اطلاعات جعبه سیاه فقط پس از پایان پرواز و با مجوز تیم تحقیقاتی قابل دسترسی است. این داده‌ها در تحقیقات هوایی دقیقاً مانند شواهد صحنه جرم بررسی می‌شوند.
کاربردهای فراتر از سوانح
علاوه بر استفاده در بررسی سوانح، برخی شرکت‌های هواپیمایی با اداره هوانوردی فدرال آمریکا (FAA) در برنامه‌هایی برای نظارت بر عملکرد پروازی همکاری می‌کنند. در این برنامه‌ها، بخشی از اطلاعات ضبط‌شده برای بررسی مصرف سوخت، وضعیت موتورها و شناسایی مشکلات احتمالی دانلود و تحلیل می‌شود.
آینده: انتقال زنده داده‌ها
با وجود فناوری‌های پیشرفته، دسترسی به اطلاعات فقط پس از حادثه ممکن است مشکل‌ساز شود. به همین دلیل، پژوهشگران در حال توسعه روش‌هایی برای انتقال بلادرنگ اطلاعات پروازی هستند. این نوآوری می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کرده و حتی از بروز سوانح جلوگیری کند.
