سیاه‌ چاله‌های خاموش، ستاره‌ها را می‌بلعند

تلسکوپ جیمز وب از بیدار شدن لحظه‌ای سیاه‌چاله‌ها پرده برداشت

تلسکوپ فضایی جیمز وب، رفتار شگفت‌انگیزی از سیاه‌چاله‌های به‌ظاهر غیرفعال را ثبت کرده است؛ سیاه‌چاله‌هایی که با عبور ستاره‌های سرگردان، بیدار شده و شکار خود را می‌بلعند. این کشف، دیدگاه اخترشناسان نسبت به فعالیت سیاه‌چاله‌ها را تغییر داده است.

گروهی از پژوهشگران از دانشگاه‌های MIT و کلمبیا با همکاری سایر مراکز علمی، با کمک جیمز وب توانسته‌اند برای نخستین‌بار چندین مورد از رویدادهای موسوم به «اختلال کشندی» (TDE) را در کهکشان‌های غبارآلود شناسایی کنند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که یک ستاره، بیش از حد به سیاه‌چاله نزدیک شده و تحت تأثیر گرانش شدید، متلاشی می‌شود.

اگرچه از دهه ۱۹۹۰ تاکنون حدود ۱۰۰ مورد از این رویدادها در کهکشان‌های نسبتاً پاک مشاهده شده‌اند، یافته‌های جدید نشان می‌دهد تعداد واقعی آنها ممکن است بسیار بیشتر باشد. چرا که گردوغبار فراوان در اطراف برخی سیاه‌چاله‌ها، نور حاصل از این پدیده‌ها را در طیف مرئی یا پرتو ایکس پنهان می‌کند؛ اما همین غبار با گرم شدن، نور فروسرخ ساطع می‌کند که توسط جیمز وب قابل شناسایی است.

پژوهشگران با بررسی چهار کهکشان پرغبار، موفق شدند سیگنال‌هایی در نور فروسرخ بیابند که با فرآیند برافزایش — مکانیسم جذب ماده توسط سیاه‌چاله — مطابقت دارد. این یافته‌ها تایید می‌کند که رویدادهای TDE در این کهکشان‌ها اتفاق افتاده‌اند؛ آن هم نه توسط سیاه‌چاله‌های فعال، بلکه توسط سیاه‌چاله‌هایی که تا پیش از این نشانه‌ای از فعالیت نداشتند.

مگان مسترسون، نویسنده‌ی اصلی مقاله و دانشجوی دکتری در مؤسسه‌ی کاولی MIT می‌گوید:

«این نخستین بار است که تلسکوپ جیمز وب چنین رویدادهایی را ثبت می‌کند. چیزی که دیدیم، کاملاً متفاوت با آن چیزی‌ست که تاکنون از سیاه‌چاله‌ها می‌شناختیم.»

مسترسون تأکید می‌کند که بررسی محیط اطراف سیاه‌چاله‌های خفته، فرصت بی‌سابقه‌ای برای مطالعه‌ی ویژگی‌های ذاتی آن‌ها فراهم کرده است؛ از جمله جرم و سرعت چرخش.

پژوهشگران امیدوارند با ثبت نمونه‌های بیشتر از این پدیده‌های پنهان، بتوانند از TDEها به‌عنوان ابزاری برای کاوش ساختارهای بنیادی سیاه‌چاله‌ها استفاده کنند. آنها همچنین قصد دارند زمان‌بندی دقیق فرآیند بلعیدن ستاره‌ها و تحولات محیط پیرامونی را نیز بررسی کنند؛ پرسش‌هایی که تاکنون پاسخ دقیقی برایشان وجود نداشته است.